تشخیص وقت تعویض روغن ماشین یکی از حیاتی ترین اقدامات مراقبتی ماشین است. این مایع وظایف مختلفی مانند روان کنندگی، خنک کنندگی، تصفیه کردن آلودگی ها و جلوگیری از اصطکاک قطعات درون موتور را بر عهده دارد. مانند اجزای دیگر ماشین، روغن موتور نیز دچار استهلاک می‌شود و پس مدتی باید آن را تعویض کرد. نظرات متفاوتی از سوی کارشناسان در مورد وقت مناسب تعویض روغن مطرح هست. بسیاری از آنها عدد 5000 کیلومتر و برخی نیز 12000 کیلومتر را مناسب می‌دانند. اما تعیین وقت تعویض روغن ماشین به عوامل بسیاری بستگی دارد.
تعیین وقت تعویض روغن ماشین تابعی از میزان استفاده از ماشین
باید بدانیم که تمامی اعدادی که برای تعیین فرا رسیدن وقت تعویض روغن ماشین مطرح می‌شوند اعداد میانگینی هستند. این اعداد بر حسب تجربه مکانیک های ماهر بیان می‌شوند.
راننده ای که 5000 کیلومتر مطرح شده را طی 3 ماه طی کرد مسلما نسبت به راننده دیگری که همین مسافت را طی 12 ماه طی می کند باید زودتر به تعویض روغن خود اقدام کند.
همچنین وقت تعویض روغن موتور می‌تواند تابعی از شرایط و نحوه رانندگی نیز باشد. خودروهایی که در جاده های با دست اندازهای زیاد، کویری یا کوهستانی تردد زیادی دارند وقت تعویض روغن شان زودتر فرا می‌رسد. همچنین رانندگی مداوم با سرعت بالا یا با سرعت بسیار کم (مانند رانندگی در شهرهای پر ترافیک) طول عمر روغن ماشین را کم می‌کند.
دیگر عامل تاثیر گذار بر تعیین وقت تعویض روغن ماشین شرایط آب هوایی است. در مناطق بسیار گرم یا بسیار سرد طول عمر روغن موتور کاهش می یابد. عوامل مهم دیگری نظیر رطوبت بسیار زیاد و گرد و خاک نیز باعث سریع تر فرا رسیدن وقت تعویض روغن ماشین می‌شوند.
نشانه های رسیدن وقت تعویض روغن ماشین
بسیار مهم هست که با بررسی های دوره ای از عملکرد مطلوب روغن ماشین خود مطمئن شوید. حتی اگر به تازگی روغن ماشین خود را عوض کرده اید جایز نیست که کنترل وضعیت آن را به ماه های آینده موکول کنید.
البته در نظر داشته باشید که در دفترچه تمامی خودروها حد مسافت و وقت تعویض روغن همان ماشین ذکر شده است که می تواند به عنوان معیار متوسط در نظر گرفته شود.
کنترل میزان کم شدن روغن ماشین
پس از گذشت یک هفته از وقت تعویض روغن ماشین خود و با به خاطر داشتن میزان مسافت طی شده، میزان روغن آن را با استفاده از گیج اندازه گیری یا نشان گر مدرجی که کنار موتور ماشین تعبیه شده است اندازه بگیرید.
طبیعی است که مقداری از روغن کم شده باشد اما نه به میزانی که نشانگر به پایین گیج متمایل باشد. طی هفته ها و ماه های آتی نیز این کار را تکرار کنید و با رد شد نشانگر از وسط مقداری روغن به ماشین اضافه کنید. البته در صورتی که دیگر نشانه های روغن هنوز در وضعیت مطلوب و قابل استفاده باشند.
کنترل رنگ روغن ماشین
رنگ روغن ریخته شده درون موتور نشانه سلامت روغن و عملکرد درست اجزای داخل موتور می‌باشد. رنگ یک روغن سالم در صورتی که کیفیت مطلوب و قدرت جذب آلودگی را داشته باشد پس مدتی رو به تیرگی می رود.
توجه داشته باشید که در مورد تشخیص تغییر رنگ روغن ماشین باید کمی با تجربه باشید. عدم تغییر رنگ محسوس و یا تیرگی زود هنگام هر دو نشانه وجود مشکل می‌باشد. اولی مربوط به خود روغن هست اما مشکل تیرگی زود هنگام ممکن است به دلیل خرابی رینگ، پیستون و کارتل و یا نشت مایع خنک کننده به داخل موتور بر اثر پارگی یکی از واشرها یا به علل دیگر باشد.
اما در حالت معمول با رسیدن رنگ روغن ماشین به رنگ قهوه ای روشن (رنگ سوم از سمت چپ در تصویر زیر) وقت تعویض روغن ماشین نیز فرا رسیده است.
کنترل چسبندگی روغن ماشین
روغن ماشین خاصیتی به نام ویسکوزیته یا گران روی دارد که نسبت عکس با چسبندگی آن دارد. این خاصیت باید در بازه مشخصی باشد تا قطعات درون موتور به راحتی روی یکدیگر حرکت کنند. ویسکوزیته بطور طبیعی و با کار کردن موتور کاهش یافته و چسبندگی روغن زیاد می شود.
تست چسبندگی را نیز می توان با استفاده از گیج انجام داد. به این صورت که گیج را درون روغن فرو برده و پس از بیرون آوردن آن با انگشتان خود چسبندگی آن را امتحان کنید.
در صورتی که روغن به آستانه چسبندگی خود نزدیک شود قطعات درون موتور روی یکدیگر بصورت روان حرکت نمی کنند. این نشانه رسیدن وقت تعویض روغن ماشین است.
نشانه های اضطراری تعویض روغن ماشین
در صورت مشاهده هر کدام از موارد زیر نسبت به بررسی میزان و کیفیت روغن ماشین خود اقدام نمایید.
- روشن شدن چراغ چک
- بالا بودن مداوم درجه حرارت موتور و یا جوش آوردن ماشین
- شنیدن سر و صدا از موتور
- افزایش غیر معمول مصرف سوخت
